DEV Community

Ahmet Turkmen
Ahmet Turkmen

Posted on • Originally published at mrturkmen.com on

terminal/komut 🇹🇷

Özet:

Bu yazıda linux ortamına biraz daha giriş yaparak, linux ortamında bulunan komutlar hakkında kısa bilgilendirme yapılması planlanmaktadır.

İçindekiler:

Giriş

Neden Linux ?

  • Birden fazla işlemi aynı anda kolay şekilde yapmanızı sağlar
  • Uzaktan işlemlerinizi halletmede büyük kolaylık sağlar
  • Birden fazla kullanıcı aynı sunucuya erişebilir
  • Terminale, bir sistem üzerinde olan kaynaklara birden fazla erişim mümkündür
  • Arayüz olan sistemlere göre daha performanslı, Bedava , Güncel

Temeller

Bu bilgilendirme dosyası için not

Bütün komutlar büyük ve küçük harfe duyarlıdır.

  • "$"komutun başlangıcını temsil eder.
  • "#" komutun sonunu temsil eder.

Windows bilgisayar üzerinden giriş için

  • PuTTY : windows bilgisayar üzerinden SSH ile baglantı sağlamak için gereklidir.
  • PuTTY programında SSH ile bağlantı için sunucu IP adresi ve PORT numarasını bilmelisiniz.

Mac veya Linux Bilgisayarlardan Erişim

Bu tür bilgisayarlar UNIX tabanlı olduğundan dolayı terminal üzerinden aşağıda verilen komutları yazmanız yeterli olacaktır ekstradan herhangi bir programa gerek duyulmamaktadır.

$ ssh <kullanıcı_adı>@<sunucu_adresi(IP)>
$ kullanıcı_adı: ...
$ şifre: ...
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Giriş yaptıktan sonra şifrenizi değiştirmek isterseniz

$ passwd # bu komutu kullanabilirsiniz. 
    # bu komut sayesinde giriş yapılan 
    # kullanıcı için yeni şifre 
    # belirleyebilirsiniz.
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Listeleme

$ pwd # şu anda bulunduğunuz konumu çıktı olarak yazdırır
$ ls # bulunduğunuz konumdaki dosyaları ve klasörleri listeler
$ ll # ls komutunun eşdeşi olarak tanımlı bir ifadedir genelde "ls -alF" olarak kayıtlıdır bash profilinde

 $ ll -R # dosyalar/klasörler listelenir, klasörler içerisindeki dosyalarda listelenir
 $ ll -t # listeleme işlemi kronolojik şekilde gerçekleşir.
 $ stat <dosya_adı> # dosyaya ait bilgileri meta bilgileri listeler
 $ whoami # sizin sistem tarafından kim olduğunuzu söyler, yani kullanıcı adınızı listeler
 $ hostname # bağlı olduğunu makinenin URL ni yada IP sini gösterir
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Dosyalar ve Klasörler

 $ mkdir <klasör_adı> # belirlenen isimde klasör oluşturur
 $ cd <klasör_adı> # klasör adı tanımlanan klasöre gidersini.
 $ cd .. # üst klasöre gitmenizi sağlar
 $ cd ../../ # iki üst klasöre gitmenizi sağlar
 $ cd # ana klasörüne gidersiniz
 $ rmdir <klasör_adı> # klasörü siler
 $ rm <dosya_adı> # dosyayı siler
 $ rm -r <klasör_adı> # klasörü ve içerisindeki bütün dosyaları siler
 $ mv <dosyaadı1> <dosyaadı2> # isim değiştirmenizi sağlar, name
 $ mv <dosyaadı> <taşınacak_yol> # dosyayı belirtilen yere taşır
 $ cp <dosyaadı> <kopyalanacak_yol> # dosyayı belirtilen yere kopyalar, eğer klasör kopyalanacak ise -r parametresi eklenir. 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Kısayollar

 $ . # sadece nokta bulunduğunuz dizini ifade eder
 $ ~/ # kullanıcının ana dizinini ifade eder
 $ history # yazmış olduğunuz komutların kaydını tutar ve bu komut ile erişebilirsiniz
 $ !<komut_sıralaması> # daha önce yazmış oldunuz komutu sıralamasının numarasını vererek calıştırabilirsiniz.
 $ yukarı(asagı)_okları # geçmiş komutlar arasında gezmenizi sağlar
 $ <tamamlanmamış_yol_veya_dosyaadı> TAB # Tab a bastığınızda sistem otomatik tamamlama işlemini gerçekleştirir.
 $ <tamamlanmamış komut> SHIFT&TAB # komutu otomatik tamamlar
 $ Ctrl a # imlecin en başa gitmesini sağlar
 $ Ctrl e # imlecin en sona gitmesini sağlar
 $ Ctrl d # imlec altındaki karakteri siler
 $ Ctrl k # imlecin bulunduğu sağlar
 $ Ctrl y # Ctrl k ile alınan içerik yapıştırılır.

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Yardım Alma

 $ man # genel yardım
 $ man wc # wc komutu hakkında yardım almanızı sağlar
 $ wc --help # wc komutu hakkında yardım almanızı sağlar
 $ info wc # wc komutu hakkında detaylı bilgi almanız sağlanır
 $ apropos wc # wc komutuna ait bütün yardım dosyaları güncellenir.

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Aradığınız Dosyayı Bulma Yöntemleri

Arama yapmak

 $ find -name "*aramakistediğinizdesen*" # girdiğiniz desene göre bulunduğunuz dizinde arama yapmanızı sağlar.
 $ find /usr/local -name "*klas*" # isminin içerisinde klas geçen dosyaları ve klaksörleri listeler.
 $ find /usr/local -iname "*klas*" # yukarıdaki komutuna benzer şekilde, isminin içerisinde klas geçen dosyaları ve klasörleri listeler fakat bu durumda büyük veya küçük harfte olması dikkate alınmaz

 $ find ~ -type f -mtime -2 # 2 gün içerisinde değiştirilmiş bütün dosyaları listeler
 $ locate <aramakistediğinizdesen> # aradığınız dosyayı veya klasörü sistem genelinde arar.
 $ which <uygulama_adı> # uygulamanın nerede bulunduğunu gösterir
 $ whereis <uygulama_adı> # uygulamanın çalıştırılabilir dosyasının yerini gösterir
 $ dpkg -l | grep aramakistediğinizpaketismi # Debian paketleri içerisinde arama yaparak verilen desende bulunan paketleri listel
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Dosya içerisinde arama yapmak

 $ grep aranan_kelime dosya # dosya içerisinde aranan kelimenin nerelerde geçtiğini size aktarır
 $ grep -H aranan_kelime # -H çıktı dosyasını aranan kelimenin önüne koyar
 $ grep 'aranan_kelime' dosya | wc # burada iki komut birleştirilmiştir, yani grep komutunun çıktısı wc komutuna girdi olmaktadir yani aranan kelime verilen dosyada 5 kere geçiyor ise bu durumda sonuc 5 olarak dönmektedir. 
 $ find /home/kullanıcı_adı -name '*.txt' | xargs grep -c ^.* # verilen dizinde txt dosyalarını bularak bu dosyalar içerisindeki satır sayısını hesaplayarak çıktı vermektedir. 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

İzinler & Hak Sahipliği

 $ ls -al # bu komut çalıştırıldıgında buna benzer bir çıktı görünebilir : drwxrwxrwx
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Burada bahsi geçen harflerin anlamları aşağıdaki gibi verilebilir.

  • d: dizin
  • rwx: oku, yaz, çalıştır
  • ilk üçlü (rwx) : kullanıcı izinleri(u)
  • ikinci üçlü : grup izinleri (g)
  • üçüncü üçlü : diğer izinleri (o) ifade etmektedir. En başta d olursa bu o dosyanın aslında bir klasör olduğunu ifade etmektedir.

Kullanıcı ve grupa, yazma ve çalıştırma izni vermek:

 $ chmod ug+rx dosya_ismi 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Kullanıcı haklarının alınması


 $ chmod ugo-rwx dosya_ismi

 '+' izin eklemeyi sağlar
 '-' izin silmenizi sağlar

 $ chmod +rx dosya_ismi/ VEYA $ chmod 755 dosya_ismi/


Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Hak sahipliğinin değiştirilmesi

 $ chown <kullanıcı_adı> <dosya veya klasör> # kullanıcı hak sahibini değiştirir
 $ chgrp <grup> <dosya veya klasör> # grup hak sahibini değiştirir
 $ chown <kullanıcı_adı>:<grup> <dosya veya klasör> # kullanıcı ve grup hak sahipliğini değiştirir

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Kullanışlı Linux Komutları

 $ df # sistem diskinin ne kadar dolu ve boş olduğu bilgisini gösterir
 $ free # ne kadar önbellek (RAM) alanının boş/dolu olduğunu gösterir
 $ uname -a # işletim sistemine ait temel bilgileri gösterir
 $ bc # terminal üzerinden hesap makinesi kullanmanızı sağlar
 $ /sbin/ifconfig # sunucunun ağ bilgilerini listeler.
 $ ln -s orjinal_dosyaismi yeni_dosyaismi # orjinal dosyaya link oluşturur
 $ du -sh # bulunduğunuz konumdaki disk kullanım bilgilerini listeler
 $ du -sh * # bulunduğunuz konumdaki dosyaların/klasörlerin kullanım bilgilerini gösterir
 $ du -s * | sort -nr # sıralanmış şekilde dosyaların/klasörlerin kullanımlarını listeler

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

İşlem Yönetimi

 $ who # sisteme kimin girdiğini gösterir
 $ w # sistemde kimlerin olduğunu gösterir
 $ ps # arka planda çalışan işlemler hakkındaki bilgileri listeler.
 $ ps -e # sistemdeki bütün işlemleri listeler
 $ ps aux | grep <kullanıcı_adı> # kullanıcıya ait çalıştırılan işlemleri listeler
 $ top # CPU ve RAM değerlerinin kullanım bilgilerini gösterir
 $ mtop # birden fazla CPU için top komutunun yaptığını yapar
 $ Ctrl z <enter> bg or fg <enter> # çalışan işlemleri durdurur, arka plana atar (bg) veya ön plana getirir (fg)
 $ Ctrl c # yeni başlamış olan işlemi durdurur
 $ kill <işlem_no> # belirlenen işlemi sonlandırır, işlem ID sine göre belirlenir
 $ renice -n <önemlilik_değeri> # işlemin önemlilik değerini değiştirmenizi sağlar 
Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Text dosyalarını okumak

 $ less <dosya_ismi> # belirtilen dosyayı terminal üzerinden okumanızı sağlar G :dosyanın sonuna gider, g : dosyanın başına gider. 
 $ more <dosya_ismi> # dosya içeriğini gösterir çıkmak için q ya basılması gereklidir.
 $ cat <dosya_ismi> #dosya içeriğini terminale yazdırır

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Metin Düzenleyicileri

VI ve VIM

Terminal tabanlı güçlü metin düzenleyicidir. Vi genelde linux tabanlı bütün sistemlerde mevcuttur, vim, vi nin gelişmişidir.

EMACS

Grafik tabanlı metin düzenleyicidir. Bu düzenleyiciye ait olan klavye düzeni hakkında bilginiz olmalıdır. Bütün linux ve unix tabanlı sistemlerde mevcuttur.

XEMACS

EMACS in çok daha gelişmişidir, yazım hataları, web ve metini iyi bir şekilde kontrol etmek mümkündür fakat normalde yüklenmiş olmaz.

PICO

Terminal tabanlı basit metin düzenleyicidir, buna ait klavye düzeni bilinmelidir.

VIM Temelleri

Temeller

 $ vim dosya_ismi # dosya_ismin de dosya oluşturur veya yazma modunda açar
 $ i # vim 'in içerisine girdikten sonra i açık olan dosyaya bir şeyler yazmanıza olanak sağlar.
 $ ESC # dosya düzenleme modundan çıkılır
 $ : # vim içerisinde kullanacağınız komutlar : ile başlar
 $ :w # vim içerisinde :w yaptığınızda yazdığınızı kaydeder.
 $ :q # bu komut vim den çıkmanızı sağlar
 $ :q! # hiç birşeyi kaydetmeden çıkmanızı sağlar.
 $ :wq # kaydederek çıkar
 $ R # vim içerisinde özellik değiştirmenizi sağlar
 $ r # imlecin bulunduğu karakteri değiştirmenizi sağlar
 $ q: # vim içerisinde yazdığınız komutların kaydını gösterir
 $ :w yeni_dosyaadı # yeni dosyaya kaydeder.
 $ :#,#w yeni_dosyaadı# belirlenen (#,#) aralıktaki metini yeni dosyaya kaydeder.
 $ :# belirlenen (#) satıra gitmenizi sağlar

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Yardım

 $ vimtutor # vim içerisinde nasıl çalıştığına dair bilgileri içeren tur başlatılır.
 $ :help # vim içerisinde yardım açar, çıkmak için q komutu kullanılır.
 $ :help <konu> # belirlenen konu hakkında yardım açar
 $ :help <konu> CTRL-D # belirlenen konunun geçtiği bütün yardım dökümanını listeler.
 $ :<yukarı-asagı tusları> # daha önceki yaptığınız komutlar arasında gezmenizi sağlar.

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Dosya içerisinde gezme (vim içerisinde)

  $ $ # bulunduğunuz satırın en sonuna gider
  $ A # bulunduğunuz satırın en sonuna yazma modunu açarak gider
  $ 0 (sıfır) # satırın başlangıcına gider
  $ CTRL-g # imlecin nerede olduğu ve o satır hakkında bilgi verir
  $ SHIFT-G # imleci dosyanın en sonuna getirir

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Görüntü (vim içerisinde)


  WRAPPING AND LINE NUMBERS

  $ :set nowrap # kelimelerin kaymamalarını sağlar
  $ :set number # satır numaralarını gösterir

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Arşivleme ve Sıkıştırma

 $ tar -cvf dosya_ismi.tar klasör/ # verilen klasör için arşiv oluşturur
 $ tar -czvf dosya_ismi.tgz klasör/ # verilen klasör için arşivlenmiş ve sıkıştırılmış dosya oluşturur. 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Arşivleri görüntüleme

 $ tar -tvf dosya_ismi.tar
 $ tar -tzvf dosya_ismi.tgz 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Çıkartma

 $ tar -xvf dosya_ismi.tar
 $ tar -xzvf dosya_ismi.tgz
 $ gunzip dosya_ismi.tar.gz 
 $ tar zxf blast.linux.tar.Zs

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Basit yükleme işlemleri

RPM yüklemeleri

 $ rpm -i uygulama_ismi.rpm
 $ rpm --query <paket_ismi> ## RPM versiyonunu kontrol etme için

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Debian paketlerinin yüklenmesi

 $ apt-cache search nmap # nmap adındaki uygulamayı debian deposundan arama yapar
 $ apt-cache show nmap # nmap hakkında tanımlamayı(bilgi) gösterir
 $ apt-get install nmap # nmap 'i sisteme kurar.
 $ apt-get update # sistemdeki uygulamaları ve servisleri günceller
 $ apt-get upgrade -u # uygulamaların yeni versiyonu var ise yükseltme yapar
 $ dpkg -i dosya.deb # indirilen debian dosyasının yüklenmesini sağlar
 $ aptitude # apt-get ile aynı işlemi görür
 $ aptitude search vim # vim programını debian deposunda arar 

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Cihazlar

Takma /Çıkarma usb/floppy/cdrom

 $ mount /media/usb
 $ umount /media/usb
 $ mount /media/cdrom
 $ eject /media/cdrom
 $ mount /media/floppy

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Çevresel Değişkenler

 $ xhost user@host # kullanıcı için çalıştırma izini ekler
 $ echo DISPLAY # ekranın ayarlarını gösterir
 $ export (setenv) DISPLAY=<lokal_IP>:0 # görüntü değişkeninin değerini değiştirir
 $ unsetenv DISPLAY # görüntü değişkenini siler
 $ printenv # kullanılan çevresel değişkenleri listeler
 $ $PATH # terminal üzerinde programların çalışmasını sağlayan yolları gösterir.

Enter fullscreen mode Exit fullscreen mode

Top comments (0)