C++ dasturlash tilida "function" yoki "funksiya" atamasi lotin tilidagi "functio" so'zidan olingan bo'lib, u "bajarish" yoki "amalga oshirish" degan ma'noni anglatadi. Funksiya — bu ma'lum bir vazifani bajaradigan kod blokidir. Ular dasturda kodni qayta ishlatish va tuzilmani yaxshilash uchun muhim ahamiyatga ega.
Misol:

include

using namespace std;

// Funktsiya aniqlanishi
int kvadrat(int son) {
return son * son; // Sonning kvadratini qaytaradi
}

int main() {
int son = 5;
cout << "Sonning kvadrati: " << kvadrat(son) << endl; // Funktsiyani chaqirish
return 0;
}
Bu yerda kvadrat funksiyasi sonning kvadratini hisoblashni amalga oshiradi.

Funksiyani ishlatishdan oldin uni e'lon qilish yoki aniqlash kerak.
Funksiya qaytaradigan qiymat turi (int, float, void, double, char, va hokazo).
Funksiya nomi: funksiyaga nom qoyayotganda doim joy tashlamay va bosh harfini kichkina bilan yozish kerak, funksiyaga nom qoyayotganingizda ishlagan kodingizga moslab qoysangiz qiynalmaysiz!
Funksiyaga yuboriladigan qiymatlar ro'yxati (agar kerak bo'lsa).

Funksiyalarning turlari:
1) Void funksiyalar: Qaytish qiymati yo'q.
2) Parametrsiz funksiyalar: Funksiyaga parametr yuborilmaydi.
3) Parametrli funksiyalar: Funksiyaga parametr yuboriladi.
4) Qaytarmasdan ishlaydigan funksiyalar:

Funksiyadan foydalanishning afzalliklari
1) Kodning qayta ishlatilishi: Funksiyalarni bir necha marta chaqirish mumkin.
2) Modullik: Dasturni bo'laklarga ajratish osonlashadi.
3) Qisqartirilgan kod: Funksiya orqali umumiy amallarni takrorlashdan saqlanasiz.
4) O'qish qulayligi: Kodni tushunishni soddalashtiradi.

Rekursiv funksiya.
Rekursiv funksiya o'zini o'zi chaqiradigan funksiya.
Misol:
int factorial(int n) {
if (n <= 1) return 1;
return n * factorial(n - 1);
}

int main() {
int num = 5;
cout << "Faktorial: " << factorial(num) << endl;
return 0;
}
Natija:
Faktorial: 120

C++ tilidagi array so'zi ingliz tilidan olingan bo'lib, u "qator" yoki "tartiblangan to'plam" degan ma'noni anglatadi.

Dasturlashda array — bir xil turdagi ma'lumotlarning bir necha qiymatini saqlash uchun ishlatiladigan strukturadir. Bu strukturada har bir element tartiblangan indekslar orqali saqlanadi va ularga murojaat qilinadi.

C++da array nima?
Array — bu:
1) Bir xil turdagi qiymatlar to'plamini saqlash uchun mo'ljallangan o'lchamli ma'lumot turi.
2) Har bir qiymatga indeks orqali murojaat qilinadi (indeks nol (0) dan boshlanadi).

Arrayni e'lon qilish.
Massivdagi qiymatlarning turi (masalan, int, float, char).
Massivning nomi. massivning nomini ham funksiyaning nomi kabi kiritish kerak.
Massivda qancha element saqlanishi kerakligi(Hohishimizga bog'liq).

Arrayga qiymat berish.
Massivni e'lon qilish vaqtida qiymat berish:
int myArray[3] = {10, 20, 30};
Elementlarga alohida qiymat berish:
myArray[0] = 10; // 1-element
myArray[1] = 20; // 2-element
myArray[2] = 30; // 3-element

Array bilan ishlash.
Misol:
Quyida massivga qanday murojaat qilish va undan foydalanish ko'rsatilgan:

include

using namespace std;

int main() {
int numbers[5] = {1, 2, 3, 4, 5}; // Massivni e'lon qilish va qiymat berish

// Massiv elementlarini chiqarish
for (int i = 0; i < 5; i++) {
    cout << "numbers[" << i << "] = " << numbers[i] << endl;
}

return 0;

}
Natija:
numbers[0] = 1
numbers[1] = 2
numbers[2] = 3
numbers[3] = 4
numbers[4] = 5

Array turlari
1) Bir o'lchamli array: Faqat bitta qator qiymatlarni saqlaydi.
2) Ko'p o'lchovli array: Matritsalar yoki boshqa murakkab strukturalarni saqlash uchun ishlatiladi.
3) Dinamik arraylar: O'lchamini dastur ish paytida belgilash mumkin (new operatori bilan).

Arrayning afzalliklari:
Bir xil turdagi ko'p qiymatlarni boshqarish osonlashadi.
Indekslar yordamida istalgan elementga tezkor murojaat qilish mumkin.
Arrayning cheklovlari:
Statik massivlarning o'lchami o'rnatilgandan keyin o'zgartirilmaydi.
Massivning o'lchamidan tashqaridagi indekslarga murojaat qilish dastur
xatolariga olib keladi.

Global veriable haqida qisqa tshuncha.
Global o'zgaruvchi — bu dasturda hamma joyda (funksiyalar, bloklar yoki sinflar ichida) ishlatilishi mumkin bo'lgan o'zgaruvchi bo'lib, u funksiyadan tashqarida e'lon qilinadi.

Xususiyatlari:
1) Ko'rinish sohasi (scope): Dastur faylining istalgan qismida amal qiladi.
2) Ulashuv: Barcha funksiyalar va bloklar ushbu o'zgaruvchiga to'g'ridan-to'g'ri murojaat qilishi mumkin.
3) Fayl hajmi: Global o'zgaruvchi xotirada dastur ishlayotgan vaqtning barchasida saqlanadi.

Global o'zgaruvchini e'lon qilish:
Global o'zgaruvchi funksiyadan tashqarida e'lon qilinadi:

include

using namespace std;

int globalVar = 10; // Global o'zgaruvchi

void printGlobal() {
cout << "Global o'zgaruvchi qiymati: " << globalVar << endl;
}

int main() {
printGlobal();
globalVar = 20; // Qiymatini o'zgartirish
printGlobal();
return 0;
}
Natija:
Global o'zgaruvchi qiymati: 10
Global o'zgaruvchi qiymati: 20

Afzalliklari:
1) Kodning bir necha qismlarida bir xil o'zgaruvchidan foydalanish oson.
2) Ma'lumotlarni funksiyalar orasida uzatishni talab qilmaydi.
Kamchiliklari:
1) Global o'zgaruvchi noto'g'ri foydalanilsa, kodni boshqarish qiyinlashadi.
2) Xatolarni aniqlash va kuzatish murakkab bo'lishi mumkin.
3) Xotira doimiy band qilinadi.

                               Azizov Ahmadjon